Serce sportowca – czy zmiany zachodzące w układzie sercowo-naczyniowym pod wpływem regularnego wysiłku fizycznego mogą być groźne dla zdrowia?

Systematyczne badania, odpowiednia dieta i czas na odpoczynek mogą znacząco wpłynąć na zagrożenia chorób serca wynikające z uprawiania sportu. 

Serce sportowca 

Medyczny termin „serce sportowca” pochodzący z języka angielskiego (athlete heart) odnosi się do zespołu fizjologicznych zmian, które zachodzą w układzie sercowo-naczyniowym w wyniku regularnego wysiłku fizycznego. Określenie to nie dotyczy tylko zawodowych sportowców, ale może także odnosić się do osób, które regularnie uprawiają sport na poziomie amatorskim czy półprofesjonalnym. W pojęciu „serce sportowca” mieszczą się takie schorzenia jak przerost mięśnia sercowego, zaburzenia krążenia, zmiany czynności rytmu serca czy problemy morfologiczne. Termin ten wykształcił się w latach 70., gdy rozpoczęto prowadzenie badań układu sercowo-naczyniowego za pomocą echokardiografii, tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego. 

Jak wysiłek fizyczny wpływa na pracę serca? 

Badania pokazują, że widoczne zmiany w układzie sercowo-naczyniowym występują zarówno u osób ćwiczących półprofesjonalnie, jak i u wyczynowych sportowców. Oczywiście poziom tego typu zmian i schorzeń jest znacznie większy u zawodowców, natomiast może być równie groźny dla każdej osoby uprawiającej sport regularnie. Pod wpływem intensywnego wysiłku fizycznego serce zmniejsza częstotliwość rytmu, obniża się tętno, a tym samym zwiększają się ciśnienie tętnicze oraz napięcie nerwu błędnego, który odpowiada za prawidłową liczbę uderzeń mięśnia na minutę.

Lekarze zajmujący się kardiologią podkreślają, że niektóre z aktywności fizycznych znacznie silniej oddziałują na prawidłową pracę serca. W tej grupie wymieniane są takie dyscypliny sportowe jak kolarstwo, pływanie czy bieganie. Na pracę serca większą uwagę powinny zwrócić także osoby specjalizujące się w podnoszeniu ciężarów, gdyż wysiłek statyczny przyczynia się do przerostu jednej z komór serca względem stosunku masy do objętości mięśnia. 

W jaki sposób zadbać o dobrą kondycję serca? 

Kluczem do bezpiecznego uprawiania sportu, szczególnie amatorskiego, są regularne badania. Profesjonalni zawodnicy mają niemal codzienny dostęp do profesjonalnego sprzętu i najlepszych specjalistów, którzy monitorują ich zdrowie. Zawodnicy uprawiający sport hobbystycznie muszą zadbać o to samodzielnie. Pierwszy zestaw badań powinien zostać przeprowadzony już na początkowym etapie rozpoczęcia systematycznych treningów. Wyniki pozwolą nie tylko określić kondycję układu sercowo-naczyniowego, ale także pokażą, czy dany zawodnik może bezpiecznie uprawiać sport. Kolejne badania, takie jak elektrokardiografia i echo serca powinny być wykonywane systematycznie, najlepiej raz do roku. Istotnym elementem profilaktyki kardiologicznej jest również sam wywiad lekarski, który pozwala na sprofilowanie nawyków zawodnika i szybką ocenę aktualnego stanu zdrowia sportowca.